رخداد معدنی آرپاچای، شمال تکاب: کانه زایی اپی ترمال فلزات پایه در پهنه فلززایی تکاب- انگوران- تخت سلیمان

رخداد معدنی سرب- روی- مس آرپاچای در پهنه فلززایی تکاب- انگوران- تخت­سلیمان و در فاصله 60 کیلومتری شمال تکاب جای دارد. سنگ­های رخنمون­ یافته در منطقه شامل مجموعه‌ای از سنگ­های آتشفشانی، آتشفشانی- رسوبی و رسوبی الیگومیوسن است که توسط توده­های گابرویی و گرانودیوریتی مورد هجوم قرار گرفته­اند. کانه­زایی در این منطقه به­صورت رگه­های سیلیسی ­کانه­دار درون توده گابرویی رخ داده است. نتایج مطالعات سنگ­نگاری توده گابرویی نشان می­دهد که بافت چیره در این سنگ­ها هتروگرانولار با درشت‌بلورهای پلاژیوکلاز و کلینوپیروکسن است. بر پایه مطالعات زمین­شیمیایی، این سنگ­ها مربوط به محیط­های حاشیه فعال قاره­ای هستند و ماهیت کالک­آلکالن دارند. نتایج این مطالعات بیانگر آلایش ماگمای مادر این سنگ­ها با مواد پوسته‌ای است. بر پایه مطالعات میکروسکوپی، کانه­های موجود در کانی­سازی منطقه مورد مطالعه شامل گالن، اسفالریت، کالکوپیریت و به مقدار کمتر پیریت و کانی‌های باطله شامل کوارتز و کلسیت هستند. ساخت و بافت مواد معدنی و باطله شامل رگه- رگچه‌ای، دانه­پراکنده، بِرشی، پُرکننده فضای خالی، جعبه­ای، شانه‌ای، پَر مانند، کاکُلی و جانشینی است. دگرسانی گرمابی به بخش­های سیلیسی، سریسیتی- آرژیلیکی و کربناتی پهنه­های کانه­دار محدود می­شود. در بیرون از پهنه‌های کانه­دار، دگرسانی به‌صورت سریسیتی و کلسیتی- کلریتی­ شدن (دگرسانی پروپلیتیک) گابروی میزبان رخ داده است. چهار مرحله کانه‌زایی در رخداد معدنی آرپاچای قابل تفکیک است. این مراحل با بِرشی و سیلیسی­ شدن سنگ­های میزبان (مرحله اول) آغاز و به­ ترتیب با ته­نشست کوارتز، کالکوپیریت و پیریت در رگه­ها و سیمان گرمابی بِرش­ها (مرحله دوم)، رگه و رگچه­های کوارتز- گالن- اسفالریت (مرحله سوم) و سرانجام تشکیل رگه و رگچه­های منفرد تا دسته رگچه­های نیمه­موازی تا متقاطع کوارتزی- کربناتی تأخیری بدون کانه­زایی (مرحله چهارم) ادامه یافته است. مقایسه الگوی عناصر REE در بخش­های کانه­دار و گابروی میزبان بدون کانه­زایی، بیانگر تهی­شدگی مشخص در میزان این عناصر در بخش­های کانه­دار ­است. این امر می­تواند بیانگر میزان بالای واکنش میان سیال‌های کانه­زا و سنگ میزبان در آرپاچای باشد. ویژگی­های زمین­شناسی، کانی­شناسی و ساخت و بافت رخداد معدنی آرپاچای با نوع سولفیداسیون حدواسط کانسارهای اپی‌ترمال فلزات پایه قابل مقایسه است.